Κατά βάση τα διαδικτυακά μας ραντεβού κάθε Σάββατο έχουν γυναικεία νότα. Αυτό, διότι ως γυναίκα αισθάνομαι μεγαλύτερη άνεση και σιγουριά να βάλω τις σκέψεις μου σε ένα κομμάτι «χαρτί». Όταν μπαίνει στη μέση το βιωματικό κομμάτι και επηρεάζεσαι άμεσα από το κοινωνικό status quo, σκέψεις και λέξεις ξαφνικά καλπάζουν. Καμιά φορά αναρωτιέμαι εάν το γυναικείο φύλο έχει στρέψει όλη του την προσοχή κι ενέργεια σε αυτό τον αέναο κοινωνικό αγώνα της ισότητας και της φυλετικής δικαίωσης, που καμιά φορά ξεχνάει (ή αντιδραστικά επιλέγει να αγνοήσει) πως πολλά ζητήματα δεν κοιτούν το φύλο όταν μας χτυπούν τη πόρτα.
Ένα από αυτά είναι η ανδρική ψυχική υγεία. Ένα κοινωνικό φαινόμενο που, όπως θα διαπιστώσουμε εν συνεχεία, καθόλου ανεξάρτητο δεν είναι από τον γυναικείο αγώνα. Οι πατριαρχικές αντιλήψεις, τα κοινωνικά «καλούπια» κι οι νόρμες δεν είναι, δυστυχώς, μόνο γυναικεία υπόθεση…
Αφορμή γι’ αυτό το άρθρο είναι η ανακήρυξη του Νοεμβρίου ως μήνα ευαισθητοποίησης γύρω από την ανδρική ψυχική υγεία και συγκεκριμένα η 19η Νοεμβρίου ως «Παγκόσμια Ημέρα του Άνδρα». Δεν είμαι μεγάλη υπέρμαχος των «παγκοσμίων ημερών/μηνών».
Η πλειοψηφία των κοινωνικών ζητημάτων που χαίρουν τέτοιας αφιέρωσης, δεν λύνονται με το να τα μνημονεύουμε μια φορά το χρόνο. Ενισχύουν σε κάποιο βαθμό, μπορώ να πω, τον εγγενή στρουθοκαμηλισμό της κοινωνίας. Ωστόσο, δίνουν τροφή για σκέψη κι έκφραση. Όπως και στην συγκεκριμένη περίπτωση.
Προσωπικά το κομμάτι της ψυχικής υγείας με αφορά ως ανθρώπινη οντότητα. Το θεωρώ, ίσως, το σημαντικότερο τμήμα της γενικότερης καλής υγείας του ανθρώπινου είδους. Και μας αφορά όλους. Ανεξαρτήτως φύλου, ηλικίας, κοινωνικής ομάδας, μορφωτικού επιπέδου. Και γι’ αυτό το λόγο θεωρώ περιττό να αναλωνόμαστε σε παγκόσμιες ημέρες και διαχωρισμούς μεταξύ γυναικείας κι ανδρικής ψυχικής υγείας.
Ωστόσο, τα κοινωνικά στερεότυπα υπάρχουν, εξακολουθούν να έχουν αντίκτυπο και να γαλουχούν γενιές και γενιές νέων ανθρώπων με τρόπο διαχωριστικό. Από τη στιγμή που εν έτει 2021 η ψυχική υγεία αποτελεί ένα ακόμη ταμπού για τους άνδρες, ίσως, ναι, να πρέπει να κάνουμε αυτό το διαχωρισμό και να μιλήσουμε ανοιχτά και πολύ συγκεκριμένα για τον ανδρικό ψυχισμό.
Βασικός πυλώνας της κοινωνικής διάρθρωσης υπήρξε πάντα ο σαφής διαχωρισμός των κοινωνικών ρόλων. Κάθε φύλο έπρεπε να επιτελέσει τη δική του ξεχωριστή λειτουργία. Ένα σημαντικό τμήμα της εκπλήρωσης αυτού του κοινωνικού ρόλου για τον άνδρα ήταν να επιβεβαιώνει τη σωματική και ψυχική υπεροχή του έναντι της «αδύναμης κι αβοήθητης» γυναίκας. Τα δάκρυα ήταν ένδειξη αδυναμίας και μαλθακότητας. Το να συζητήσει, δε, κανείς τί ήταν αυτό που προκάλεσε τα δάκρυα… τουλάχιστον απαγορευμένο. Ίσως η πιο συχνή έκφραση που ακούει ένα αρσενικό, από τη παιδική έως την ενήλικη ζωή του, είναι το «Γίνε άντρας!». Έκφραση που υποσυνείδητα ενισχύεται από ποικίλες κοινωνικές εκφάνσεις της ζωής‧ ταινίες με μάτσο πρωταγωνιστές, λαϊκά άσματα που τονίζουν πως ο άνδρας δε κλαίει, αλλά επιτρέπεται να πονέσει ή να εκδικηθεί, αθλητικές δραστηριότητες που σκοπό έχουν να ενισχύσουν το δυναμισμό και την επιθετική φύση του αρσενικού. Η πίεση που ασκείται ασυνείδητα στον ψυχισμό ενός άνδρα από τη παιδική κιόλας ηλικία είναι τεράστια, με αποτέλεσμα η όποια επιθυμία για επικοινωνία και έκφραση συναισθημάτων να μπαίνει με τρόπο κάτω από το χαλάκι.
Με αυτό το τρόπο αναθρέφονται γενιές συναισθηματικά «αγράμματων» ανδρών, οι οποίοι έχουν μάθει να βιώνουν ένα μικρό μόνο φάσμα συναισθημάτων. Αυτά, κοινώς, για τα οποία επιτρέπεται ένας άντρας να κλάψει. Ο φόβος, ο πόνος, η συγκίνηση, το άγχος, η κατάθλιψη είναι συναισθήματα και καταστάσεις τις οποίες, σύμφωνα πάντα με έρευνες, ένα τεράστιο ποσοστό ανδρών αδυνατούν να βιώσουν σε επαρκή βαθμό, πολλώ δε μάλλον, να το κατανοήσουν και να το εκφράσουν.
Και παρότι οι γυναίκες στατιστικά κατέχουν τη πρώτη θέση σε ποσοστά εκδήλωσης κατάθλιψης, οι άνδρες έχουν τις τριπλάσιες πιθανότητες να αυτοκτονήσουν συγκριτικά με μια γυναίκα. Γιατί; Γιατί στην ανδρική συνείδηση εξακολουθεί να είναι ταμπού το να επισκεφθείς έναν ειδικό σε θέματα ψυχικής υγείας. Πολλοί αποθαρρύνονται διότι, όπως προαναφέραμε, δεν έχουν τα κατάλληλα εφόδια και ερεθίσματα να επικοινωνήσουν με σαφή τρόπο, ακόμα κι αν έχουν την διάθεση να το κάνουν, τα συναισθήματά τους.
Η αδυναμία έκφρασης καθώς κι η αδυναμία κατανόησης πολύπλοκων συναισθηματικών καταστάσεων είναι κι ο λόγος που οι άνδρες δεν συζητούν τέτοια θέματα ούτε καν με τους κοντινούς του φίλους. Εδώ διαφαίνεται για μια ακόμη φορά το πόσο έντονα έχουν αποκρυσταλλωθεί οι κοινωνικές πεποιθήσεις και στερεότυπα. Η γυναίκα από μικρή ηλικία παροτρύνεται να κλάψει για να ξεδώσει, να μιλήσει στη μητέρα/ στις φίλες της, να επισκεφθεί ψυχολόγο, να λάβει φαρμακευτική αγωγή. Στον αντίποδα, ο άνδρας από παιδί γαλουχείται να σηκωθεί, χωρία κλάματα, όταν πέσει, να εκτονώσει σωματικά κάθε είδους αρνητικό συναίσθημα. Να σκληραγωγηθεί, με λίγα λόγια, ούτως ώστε να ανταπεξέλθει όπως αρμόζει σε ένα αρρενωπό αρσενικό σε κάθε δυσκολία της ζωής.
Αντιλαμβανόμαστε πως κάτι δυσλειτουργεί στο τρόπο που η κοινωνία μοιράζει και επιβάλλει τα «πρέπει» της. Έχει δημιουργηθεί μια πόλωση, ένα χάσμα ανάμεσα σε γυναικείο κι ανδρικό φύλο, οι μεν από την Αφροδίτη, οι δε από τον πολεμοχαρή πλανήτη Άρη. Αυτό το χάσμα μόνο εντάσεις προκαλεί καθώς άνδρες και γυναίκες δε κατοικούμε σε άλλους πλανήτες, αλλά συμβιώνουμε σε μια κοινή Γη. Όταν η μια μερίδα του πληθυσμού μεγαλώνει υπό έναν αυταρχικό κι εξουσιαστικό τρόπο που προάγει την τοξική αρρενωπότητα, είναι δεδομένο με μαθηματική ακρίβεια πως θα έρθει σε ρήξη με το άλλο μισό με το οποίο συμβιώνει. Θα προσπαθήσει να το υποτάξει προκειμένου επιβεβαιώσει τις κοινωνικές επιταγές με τις οποίες σφυρηλατήθηκε.
Οι καιροί, για καλό δικό μας θα προσθέσω εγώ, έχουν αρχίσει να αλλάζουν. Αυτή η αόρατη επιδημία και το στίγμα που φέρει ο άνδρας που επιθυμεί να λάβει βοήθεια, σιγά σιγά καταρρίπτονται. Η ψυχική υγεία δεν είναι παιχνίδι και σίγουρα δε θυσιάζεται στο βωμό κοινωνικών παιγνίων και απαρχαιωμένων επιταγών. Ο άνδρας με κατάθλιψη ή κρίσεις άγχους και πανικού, ο άνδρας που πονάει δεν είναι επικίνδυνος για την αρρενωπότητα του είδους του. Δεν είναι μαλθακός, δεν είναι η ντροπή της ανδρικής φυλής, δεν είναι ένας παρίας που πρέπει να τεθεί σε «καραντίνα» έως ότου «γίνει ξανά άντρας».
Είναι άνθρωποι και ως άνθρωποι έχουν δικαίωμα στην υγεία και υποχρέωση να βοηθήσουν κυρίως τους εαυτούς τους, και κατ’ επέκταση τον περίγυρο με τον οποίο αλληλοεπιδρούν, κάνοντας τη πιο απλή ανθρώπινη λειτουργία‧ ΜΙΛΩΝΤΑΣ…
Ελένη Δημοπούλου,
Ασκούμενη Δικηγόρος Θεσσαλονίκης
Ακολουθήστε ΤΟ ΖΙΖΑΝΙΟ στο Facebook
