Η περίπτωση του αγωγού East-Med βασίζεται σε κυβερνητικές παλινωδίες, όπως άλλωστε και όλο το πρόγραμμα της Αθήνας στην εκμετάλλευση υδρογονανθράκων στην ελληνική ΑΟΖ.
Απλά το Αμερικανικό non paper, πλήρους διπλωματικής αβρότητας αλλά ξεκάθαρης πολιτικής θέσης υπέρ των προκλήσεων της Άγκυρας, είναι ένα «καμπανάκι». Και ήταν ένα από τα πολλά που έκρουσαν τα τελευταία χρόνια οι διεθνείς παράγοντες. Ότι, δηλαδή, οι ελληνικοί χειρισμοί αλλά όχι οι τουρκικοί έναντι της χώρας μας εντάσσονται σ’ ένα ευρύτερο διεθνές πλαίσιο, το οποίο μπορεί να ενσωματώσει κάποιες εθνικές τουρκικές επιδιώξεις σε βάρος ελληνικών επιδιώξεων. Και αυτό είναι ένα κρίσιμο θέμα, το οποίο η κυβερνώσα ελληνική πολιτική ελίτ αδυνατεί να επεξεργαστεί και να διαμορφώσει μια συνεκτική και αξιόπιστη πολιτική ασφάλειας.
Πρόκειται για την ίδια πολιτική παθογένεια που αγνοούσε τα οικονομικά δεδομένα προκειμένου να στηρίξει άκριτα την κυβερνητική επιλογή για έναν κατεξοχήν γεωπολιτικό αγωγό, που θα υλοποιείτο με «ξένα κόλλυβα» (δηλαδή λόγω του ενδιαφέροντος διεθνών πετρελαϊκών εταιρειών για τα κοιτάσματα της Ανατ. Μεσογείου), ενώ παραγνώριζε το προφανές, που αναδεικνύονταν όχι μόνο από κάποιες καλά ενημερωμένες διακριτικές αναλύσεις που ουδέποτε αξιοποιήθηκαν επαρκώς αλλά και από την κυπριακή πλευρά (π.χ. πρόταση όδευσης μέσω τερματικού LNG), ότι δηλαδή οικονομικά άλλο είναι η εξόρυξη υδρογονανθράκων, κι άλλο είναι η εξαγωγική όδευση τους.
Και, εξ αυτού, το πασιφανές ότι δεν μπορείς να στηρίξεις γεωπολιτικό αγωγό σε ιδιωτικά συμφέροντα που δεν συντάσσονται υπαρξιακά από οικονομικής πλευράς με την επιλογή όδευσης της συγκεκριμένης πρότασης αγωγού. Δυστυχώς ήταν τόσο φανταχτερό το “κερασάκι στην τούρτα”, που αγνοήθηκε εντελώς η ουσία των οικονομικών αλλά και τελικά διεθνών πραγματικοτήτων.
Γιατί, όταν, σε τελική ανάλυση, πολιτικά επιλέγεις, για τους όποιους δικούς σου λόγους, να προωθήσεις την πρόταση ενός γεωπολιτικού αγωγού, οφείλεις να κινείσαι περισσότερο επιτακτικά στο μοναδικό διεθνές θεσμικό χρηματοδοτικό έρεισμα που διαθέτεις, στην ενδο-κοινοτική διαπραγμάτευση, και να αξιοποιείς τα διαθέσιμα περιθώρια χρόνου γνωρίζοντας ότι αυτά έχουν πάντα ημερομηνία λήξης.
Αλλά, σε κάθε περίπτωση, το ζητούμενο δεν αφορά χειρισμούς, αλλά την ουσία των πολιτικών επιλογών. Είναι, με απλά λόγια, βαθύτερο πρόβλημα από τις επιλογές που αφορούν την συγκεκριμένη περίπτωση του αγωγού East-Med ή τόσες άλλες ανάλογες περιπτώσεις.
Είναι ίδια άκριτη συλλογική να υποστηρίζεται ότι το πλέγμα ασφαλείας των ελληνοτουρκικών σχέσεων θα επιλυθεί με τον μαγικό τρόπο της “εφόδου στα χειμερινά ανάκτορα”, αντί μίας συστηματικής πολιτικής μέτρων και επιλογών, που σαφέστατα εμπεριέχουν την αποτροπή και την ανάσχεση, αλλά και τη συσπείρωση όλων εκείνων των διεθνών ερεισμάτων που χρειάζεται η εφαρμογή μιας πολιτικής ασφαλείας.
Γιατί η χάραξη μιας τέτοιας πολιτικής ασφαλείας είναι ουσιωδώς εσωτερικό πολιτικό ζήτημα και όχι ζήτημα εξωτερικής πολιτικής, η οποία έπεται των εσωτερικών πολιτικών επιλογών και δεν προηγείται αυτών.
Η υπερκέραση από διεθνείς και τοπικούς παράγοντες των ελληνικών επιλογών εξωτερικής πολιτικής έχει να κάνει, για να μην πούμε τίποτα βαρύτερο, με αυτή την ένδεια και την έλλειψη αυτοπεποίθησης της ελληνικής πολιτικής ελίτ, η οποία βρίσκεται σε αναντιστοιχία με τις προκλήσεις ασφαλείας της χώρας.
Όπως η ελληνική πολιτική ελίτ αιφνιδιάστηκε με το τουρκο-λιβυκο «μνημόνιο», έτσι και πάλι θα αιφνιδιαστεί, όταν η διεθνώς στηριζόμενη διαδικασία εκτόνωσης της λιβυκής κρίσης θα οδηγήσει και στην ολοκλήρωση της κυοφορούμενης εναρμόνισης των τούρκο-αιγυπτιακών επιδιώξεων.
Γιατί παραγνωρίζεται το επίσης προφανές ότι αυτής της κυοφορούμενης εναρμόνισης έχει ήδη προηγηθεί η απόπειρα εναρμόνισης των επιδιώξεών διεθνών συμφερόντων με αυτά της Τουρκίας ακριβώς στη διαχείριση της λιβυκής κρίσης, όπως φάνηκε στη συμμετοχή της Τουρκίας, αλλά όχι της Ελλάδας, στις συνόδους για το Λιβυκό στο Βερολίνο αλλά και τις γελοιότητες ευρωπαϊκών, «περιχαρακωμένων προδιαγραφών», νηοψιών σχετικά με τουρκικά πλοία, τα οποία με συνοδεία τουρκικών πολεμικών παραβίαζαν το εμπάργκο στη Λιβύη.
Αλλά πρέπει να τονιστεί, και σε πλήρη αντίθεση με κοινοβουλευτικές ατάκες δημιουργίας εντυπώσεων, ότι όλα αυτά δεν σημαίνουν έλλειψη διορατικότητας αλλά έλλειψη πολιτικής. Αυτή είναι η ουσία των εξελίξεων, που δεν τρέχουν ταχύτατα μόνο στην περίπτωση του αγωγού East-Med, αλλά σε μία σειρά τρέχοντα περιφερειακά και διεθνή ζητήματα, που επηρεάζουν άμεσα στην ελληνική ασφάλεια.
Αν μη τι άλλο, η Άγκυρα του παραπαίοντος Ερντογάν έχει δείξει μεγάλη ευελιξία προσαρμογής και πρωτοβουλιών, ώστε να διορθώσει τις επιπτώσεις των χειρισμών της έναντι μιας σειράς κρατών, όπως η Αίγυπτος, το Ισραήλ, τα Εμιράτα, η Σαουδική Αραβία, οι ΗΠΑ, η ΕΕ, κ.α., σε μια προσπάθεια, όχι αναθεώρησης της πολιτικής της, αλλά προώθησης της. Και από την σκοπιά αυτή, των τουρκικών διπλωματικών ελιγμών και προσαρμογών αλλά και της πλήρους αδιαλλαξίας με την πολιτική των «δύο κρατών» στην Κύπρο και τις προκλήσεις στο Αιγαίο και την ΑΟΖ, το ζήτημα των ελληνικών επιλογών αναδεικνύεται εντονότερα ως θέμα εσωτερικής πολιτικής.
Γιατί μήπως το ίδιο δεν συμβαίνει στο θέμα που αφορά τους πάντα απαραίτητους εξοπλισμούς, ένα θέμα στο οποίο διαφεύγει της προσοχής το διεθνές πλαίσιο περιορισμού και ευκαιριών της χρήσης των εξοπλισμών (όπως η έλλειψη οπλικών και ηλεκτρονικών συστημάτων), και πολύ περισσότερο ότι κορυφαίο ζήτημα ότι οι εξοπλισμοί είναι εντελώς άχρηστοι και παραπλανητικοί, εφόσον δεν συνοδεύονται από μία συγκροτημένη και πρωτίστως αξιόπιστη ένταξη τους σε πολιτικές αποτροπής και ανάσχεσης.
Την σύγχυση επιτείνουν απόψεις που διακινούνται σε άρθρα ή «τηλε-παράθυρα» ανταποκριτών και «διεθνολογούντων» ότι η προμήθεια φρεγατών, αεροσκαφών κλπ από … μόνη της (sic!) ενισχύει την ελληνική «αποτροπή».
Η ουσία προβλημάτων χάραξης πολιτικής θα αναδεικνύεται διαρκώς μέσα από τον επικοινωνιακό χορό «εξάρσεων» και «απογοητεύσεων». Το είδαμε στην κρίση “των καλωδίων ερευνών”, που προκάλεσαν τουρκικές προκλήσεις το καλοκαίρι εκείνο στην ΑΟΖ, και στο πόσο «αδειάστηκε» πανηγυρικά μία ανεπαρκής ελληνική διαχείρισης της κρίσης με υπερβολές δηλώσεων αντίδρασης στρατιωτικών παράλληλα με την αμηχανία παρακολούθησης των τουρκικών προκλήσεων και του φόβου κλιμάκωσης που θα μπορούσαν να προκαλέσουν τα … “τζαρτζαρίσματα παρεμπόδισης” αντιπάλων πολεμικών πλοίων.
Γιατί μπορεί, στην αρχική φάση αυτής της κρίσης, η γαλλική παρέμβαση, ως “από μηχανής θεός”, να έσωσε τα προσχήματα της ελληνικής διαχείρισης κρίσης και να προβλημάτισε την Άγκυρα το ενδεχόμενο μιας αντιπαράθεσης με τη Γαλλία, αλλά και αυτή η γαλλική παρέμβαση ούτε κατανοήθηκε, ούτε αξιοποιήθηκε, επειδή δεν έγινε αντιληπτή από την Αθήνα ως ανεξάρτητη μεταβλητή, αλλά ως υποκατάστατο της ελληνικής ανεπάρκειας. Και όχι μόνο αυτό αλλά, επιπλέον, ότι αυτή ήταν δήθεν δεδομένη και για αυτό Αθήνα εισέπραξε μία ακόμη έκπληξη, όταν η Γαλλία στην επόμενη φάση της κρίσης δεν εμφανίστηκε στο πεδίο αντιπαράθεσης της ΑΟΖ.
Το λυπηρό, όμως, είναι η διάχυτη εντύπωση ότι δεν βγαίνουν τα σωστά συμπεράσματα από τέτοιες καταστάσεις ή ακόμη χειρότερα ότι βγαίνουν εντελώς λάθος συμπεράσματα, που συνήθως καταλήγουν σε αντιλήψεις τύπου “ψωροκώσταινας”- καθώς ακόμη και αυτή η αναφορά που κάνουν είναι ανιστόρητη, γιατί το ιστορικό αυτό επεισόδιο σημαίνει ακριβώς τα αντίθετα με αυτά που εννοούν: η ανιδιοτελή προσφορά και η στάση αυτής της περήφανης γυναίκας, σε στιγμές βαθύτατης κρίσης όπως εκείνης της περιόδου, υπογράμμιζε διαχρονικά ότι πρέπει να στηριχτούμε στις δικές μας δυνάμεις.
Η υπόθεση του East-Med θα πάρει το δρόμο της και ο “περιορισμός της ζημιάς” δεν είναι και τόσο δύσκολη υπόθεση – και σωστά υποβαθμίζεται στο διπλωματικό χειρισμό μας το όλο θέμα.
Αυτό όμως που δεν μπορεί να κρυφτεί είναι η ανάγκη αναθεώρησης του τρόπου σκέψης στη διαμόρφωση της εξωτερικής πολιτικής μας, αλλά αυτό, δυστυχώς, είναι θέμα εσωτερικής πολιτικής και, επομένως, της κατάστασης που επικρατεί στις αντιλήψεις της κυβερνώσας ελληνικής πολιτικής ελίτ.
Χάνεται πολύτιμος χρόνος, χάνονται ευκαιρίες και δυνατότητες σε μία κατάσταση διεθνούς ρευστότητας, όπου η καθαρότητα επιδιώξεων και στοχεύσεων συνάδει πλήρως με το σωστό “timing”.
Η αξιοπιστία έναντι εταίρων και αντιπάλων είναι το θεμελιώδες διακύβευμα της ελληνικής πολιτικής ασφάλειας.
