Ως Ελληνίδα, οφείλω να ομολογήσω πως, η επικαιρότητα του 2021 κρατάει τον εγκέφαλό μου σε τέτοια κατάσταση εγρήγορσης, σε σημείο που καταναλώνει και τη τελευταία ρανίδα της φαιάς ουσίας του για να «χωνέψει» όσα συμβαίνουν γύρω του. Και να σημειωθεί πως, μου αρκεί πέραν του δέοντος η επικαιρότητα που τρέχει μέσα στα όρια της cult ελληνικής πραγματικότητας.
Τροφή για αυτό το άρθρο δε θα μπορούσε να είναι άλλη από τις τελευταίες εξελίξεις γύρω από ρίγες, κιλά, αυθάδεια, ρατσισμό, bullying…Εν ολίγοις, κλασσική ελληνική κατινιά. Θα επανέλθουμε σε αυτό το θέμα πιο αναλυτικά αργότερα.Για αρχή, καλό θα ήταν να δούμε τί είναι αυτό το cancelculture, η κουλτούρα, ελληνιστί, της ακύρωσης.
Τί είναι αυτό το φαινόμενο για το οποίο, πολύς ντόρος γίνεται, ωστόσο πολύς είναι κι ο κόσμος που αδυνατεί να αντιληφθεί, όχι μόνο τί είναι, αλλά και πώς έχει καταφέρει να εισχωρήσει για τα καλά στο «πετσί» του σύγχρονου κοινωνικού γίγνεσθαι.
Μια απλή αναζήτηση στη Google θα σας εμφανίσει εκατομμύρια αποτελέσματα για το τί είναι το Cancel Culture. Θα σας εμφανίσει, μάλιστα, πως η λέξη αυτή το 2019 ανακηρύχθηκε από το Macquarie Dictionary, το πιο διάσημο λεξικό της Αυστραλίας ως η πιο σημαντική αγγλική λέξη της χρονιάς, παίρνοντας επάξια τη σκυτάλη από τη λέξη «Metoo». Ήρθε, όχι μόνο χρονικά-διαδοχικά, αλλά και συμπληρωματικά του κινήματος «Metoo», ως μια επέκταση αυτού που αποκαλούμε call-outculture.
Το «Metoo» δημιουργήθηκε με σκοπό να αποκαλύψει συμπεριφορές σεξουαλικής παρενόχλησης στον εργασιακό χώρο, οι οποίες μέχρι πρότινος συγκαλύπτονταν. Η κουλτούρα που δημιουργήθηκε έκτοτε, η κουλτούρα της απόσυρσης της υποστήριξης, είχε ως βάση να προτρέψει το κόσμο να μην αφήνει τέτοια περιστατικά δίχως απάντηση, δίχως αντίδραση. Ήρθε να ρίξει φως στο σκοτάδι της σιωπής και της διαιώνισης συμπεριφορών που έπλητταν συγκεκριμένες ομάδες ατόμων και να περιθωριοποιήσει παραδειγματικά τα άτομαπου προέβαιναν σε αυτές. Σε κάποιες περιπτώσεις δε, έμοιαζε τουλάχιστον κοινωνική επιταγή, κάτι δίκαιο που η κινητοποίηση της μάζας, το έκανε πράξη. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, ο γνωστός και μη εξαιρετέος παραγωγός ταινιών Harvey Weinstein, τον οποίο ο πέλεκυς του cancel culture, εξοστράκισε από τη κοινωνική κι εργασιακή πραγματικότητα.
Ως αυτό το σημείο θα έλεγε κανείς πως μπήκε το πρώτο λιθαράκι στο να γίνει αυτός ο ταλαίπωρος πλανήτης, ένα όμορφο μέρος για να ζούμε. Πως αρκούν δυο λέξεις και μια φιλοσοφία για να λυτρώσουν τη κοινωνία μας από τα δεινά της. Μήπως βρέθηκε το γιατρικό της ανθρωπότητας;!
Τίποτα, δυστυχώς, δε γιατρεύει τα πρωτόγονα ένστικτα του Homo Sapiens όταν ομαδοποιείται και λειτουργεί σαν όχλος. Και η cancel culture μετατράπηκε σε όπλο στα χέρια της αδηφάγου μάζας, που ακόμα διψά για σάρκα κι αίμα, ακόμα ζητά δικαίωση απέναντι στον ισχυρό ή το κατεστημένο που την καταπιέζει.
Έρχεται σαν θύελλα για να μην ευδοκιμήσει τίποτα διαφορετικό από αυτό που η μάζα έχει φτιάξει για το δικό της κόσμο. Μέσα στον όχλο υπάρχουν κι αυτοί που δε θα ερευνήσουν, αλλά θα κατασπαράξουν το πρόσωπο, θα εξαφανίσουν την ιδέα, αφού πρώτα την ερμηνεύσουν κατά βούληση, κι εκβιαστικά θα σωπάσουν κάθε αντίλογο. Ο άνθρωπος λάτρευε ανέκαθεν εξάλλου να παίρνει το νόμο στα χέρια του, η αυτοδικία είναι σα να ρέει στις φλέβες του.
Κάποιες φορές μάλιστα η «ποινή» που μπορεί να επιβάλλει ο ίδιος είναι πολύ πιο επίπονη και δυσβάσταχτη κοινωνικά από οποιαδήποτε ένα πολιτειακό/ σωφρονιστικό όργανο θα μπορούσε να επιβάλλει. Και μιας και μιλάμε για 2021, δε μπορούμε να αποκλείσουμε το ενδεχόμενο να υιοθετείται η στάση αυτή από πολύ κόσμο, καθώς τα trend της εποχής επιτάσσουν να είμαστε όλοι politically correct.
Για παράδειγμα, πριν καν ακόμη εκδοθεί απόφαση δικαστηρίου για τις κατηγορίες που βάραιναν τον γνωστό ηθοποιό Kevin Spacey, το Netflix τον απομάκρυνε από τις παραγωγές του αποσπώντας παράλληλα διθυράμβους για την απόφασή του αυτή να τον «καθαρίσει».
Ήταν άραγε μια μορφή αντίδρασης απέναντι στην ηθικά μεμπτή συμπεριφορά ενός ισχυρού και διάσημου άνδρα ή κίνηση που κέρδιζε το κοινό στο παιχνίδι των εντυπώσεων και της πολιτικής ορθότητας; Ο Spacey αθωώθηκε, η φήμη και το όνομά του ωστόσο είχαν ήδη εκ των προτέρων κριθεί. Ο λαός αποφάσισε: ΕΝΟΧΟΣ.
Κι αν νομίζετε πως αυτά είναι «αμερικανιές» και ουδεμία σχέση έχουν με την ελληνική κουλτούρα, ιδού μερικά ονομαστικά παραδείγματα: e-food, Λευτέρης Πετρούνιας, Τάσος Ξιαρχό κλπ. Όλες αυτές οι περιπτώσεις, μοιάζουν άσχετες αρχικά μεταξύ τους, καθώς έγιναν πρώτο θέμα για τελείως διαφορετικό λόγο η κάθε μία.
Έχουν, όμως, ένα κοινό. Είναι όλα θύματα της κουλτούρας της διαγραφής από τον κοινωνικό χάρτη. Ναι, έπρεπε να συσπειρωθούν οι διανομείς του e-foodαπέναντι στην εργοδοτική εκμετάλλευση. Ναι, έπρεπε ο Πετρούνιας ως κορυφαίος Ολυμπιονίκης να μιλήσει με μεγαλύτερη ενσυναίσθηση για τα θύματα του «Metoo» στο χώρο του αθλητισμού.
Ναι, έπρεπε να μάθει κάποιος, στον ενήλικο πια, Τάσο πως δεν είναι οι ρίγες και το πάχος το πρόβλημα, αλλά ο ναρκισσισμός και ο δημόσιος εξευτελισμός μιας άγνωστης κοπέλας. Τα άτομα αυτά είναι υπόλογα για τις πράξεις τους και φέρουν ευθύνη ακέραιη για τα λεγόμενα και τα πεπραγμένα τους. Ως που έχει δικαίωμα να φτάσει, όμως, η online οργή της μάζας;
Απρόσωποι «ταλιμπάν των πληκτρολογίων» εμμένουν στην καταδικαστική ετυμηγορία τους, χωρίς να ακούν, δικαιολογώντας τις πράξεις τους ως ακτιβισμό. Χωρίς τη παραμικρή ενσυναίσθηση πως οι πράξεις τους και τα λόγια τους μπορεί να έχουν καταστροφικές επιπτώσεις στις ζωές των θυτών τούς οποίους πολεμάνε. Ιερός σκοπός έγινε το να μετατρέψουμε το θύτη κι εμείς με τη σειρά μας σε θύμα. Έτσι, για να δει πώς είναι…
Μήπως ήρθε η ώρα να αναθεωρήσουμε και να δούμε καθαρά πως το «γιατρικό» της κοινωνίας μας δεν είναι η κουλτούρα της ακύρωσης, της απομόνωσης και του μίσους, αλλά αυτή της συγχώρεσης, της αποδοχής και της επανένταξης;
Ελένη Δημοπούλου,
Ασκούμενη Δικηγόρος Θεσσαλονίκης
